Ex Oriente

Κατά καιρούς - τελευταία λιγότερο συχνά - η Ανατολή μου χαρίζει λίγη απ' τη γλύκα και τη σοφία της. Κάθε φορά, φεύγοντας βρίσκω στην τσέπη μου άλλο ένα βότσαλο: πάντα υπέροχο, πάντα φωτεινό, πάντα στο δρόμο της επιστροφής.  Είναι το παιχνίδι μας. Είναι και το φυσικό της...
Απόψε ήταν οι στίχοι από το 'Τραγούδι της παιδικής ηλικίας' που έγραψε ο Peter Handke για την ταινία του Wim Wenters "Τα Φτερά του Έρωτα" (Der Himmel über Berlin).

Όταν το παιδί ήταν παιδί,
Ήταν ο καιρός για αυτές τις ερωτήσεις:
Γιατί είμαι εγώ, και όχι εσύ;
Γιατί είμαι εδώ, και όχι εκεί;
Πότε άρχισε ο χρόνος, και πού τελειώνει το σύμπαν;
Μην είναι η ζωή παρά ένα όνειρο;
Μην είναι όσα βλέπω και ακούω και οσφραίνομαι
Παρά μια ψευδαίσθηση ενός κόσμου πριν τον κόσμο;

Μὴ φοβοῦ

Τί να πούμε παραπάνω - ή λιγότερο; Διαβάζω και...

Βάστα τα χαλινάρια της Αγάπης
και μη φοβάσαι.
Κρατήσου απ'την αλήθεια που κρύβει το ψέμα
και μη φοβάσαι.
Πρέπει να ξέρεις,
ο Αγαπημένος που ψάχνεις δεν είναι άλλος
από σένα τον ίδιο.
Κράτα αυτήν την αλήθεια
και μη φοβάσαι.

Jelalaldin Rumi, Divan e Shams e Tabriz

Καφές με κάρδαμο

Αν και μεγάλωσα σε παραδοσιακό ελληνικό σπίτι, μέχρι την ηλικία των 25 δεν έπινα καφέ. Κανένα είδος καφέ. Ποτέ. Ήταν μια συνήθεια των "μεγάλων". Επιπλεόν έτυχε να δοκιμάσω μια-δυο φορές και να μείνω με τη δυσάρεστη γεύση της σκόνης στο στόμα:  απερίσκεπτο παιδί,  βιάστηκα να πιώ το περιεχόμενο ως το κατακάθι.
Πάνε αυτοί οι καιροί - τώρα καθημερινά πίνω τεράστιες ποσότητες καφέ. Είναι μέρος της απόλαυσης των ανθρώπινων σχέσεων: να πιούμε ένα καφεδάκι να τα πούμε. Ωραία συνήθεια...
Μάλιστα - άλλη μια συνταγή της Μέσης Ανατολής αυτή - προτιμώ τον καφέ με κάρδαμο. Απλά: στην παρασκευή του καφέ (κρύο νερό, καφές) προθέτουμε λίγο κάρδαμο (cardamom) κατά προτίμηση σε σκόνη ή, στην ανάγκη, σε σπόρους. Δίνει ένα όμορφο τονωτικό άρωμα.

Περί έρωτος

Απόψε διάβασα στον Ιστό ένα σύντομο άρθρο ψυχολογίας για τον (κεραυνοβόλο) "έρωτα". Πώς πηγάζει από την αναλογία ανάμεσα στο άτομο-αντικείμενο του έρωτα και στο (συνειδητό ή ασυνείδητο) ιδεατό μέσα μας: "από την ομοιότητα του ατόμου που ερωτευόμαστε, με το μοντέλο που έχουμε μέσα μας, εκείνο το μοντέλο συντροφικότητας, που ο βαθύτερος εαυτός μας γνωρίζει ότι θα μας επιτρέψει να ολοκληρωθούμε ψυχολογικά". Πώς η διάψευση αυτής της ομοιότητας τροφοδοτεί επακόλουθη ένταση, απογοήτευση - και τελικά οδηγεί στη διάλυση της σχέσης.
Σωστά. Έχω κάνει αυτόν το κύκλο και αναρρωτιέμαι πότε θα βάλω μυαλό. Αντιλαμβάνομαι νωρίς τις διαφορές - παρ' όλα αυτά συνεχίζω. Ο νους κτίζει παλάτια στην άμμο: αρνούμαι να αποδεχτώ την πραγματικότητα. Γιατί το κάνω αυτό; Φοβάμαι.
(1) Να χάσω αυτά που έχω σιγουρέψει, το κεκτημένο. Συχνά πρόκειται για την απόλαυση της γυναικείας παρουσίας - τόσο απλά. Μάλιστα φορές-φορές μου φαίνεται πως εξιδανικεύω την ερωτική συνεύρεση με ένα ένδυμα "ανώτερης ένωσης". Ίσως λάθος - τουλάχιστον για το επίπεδο πνευματικής ανάπτυξης που βρίσκομαι. Μπορεί να πρόκειται απλά για εξοικείωση με το σώμα του άλλου και, κυρίως εξ'αυτού, βελτίωση της απόλαυσης. Practice makes better.
(2) Να ομολογήσω στον εαυτό μου και τους άλλους ότι έχω πέσει έξω. Να φανώ επιπόλαιος, ανώριμος, χαζούλης, επιφανειακός. Μπας και συμπεριφέρομαι ως καθυστερημένος έφηβος που προσκολλάται σε όμορφη και 'ερωτική' γυναίκα; Χμμμμμ - επόμενο θέμα, πα'ακα'ώ.
(3) Το κυριότερο: να δεχτώ ότι απέτυχα στις εγωϊστικές μου προσδοκίες, παραφουσκωμένες από χρόνια αναμονής, ερεθισμένες από παλιές πληγές, φλέγουσες.  Κολλάω εγωϊστικά, στη "φωτογραφία" ενός φανταστικού μέλλοντος όπου όλα ευθυγραμμίζονται σε ένα τέλειο ρομαντικό όνειρο. Και γιατί το Σύμπαν μου το χρωστάει (και δεν το ξέρει κι'όλας); Για μαζευτείτε Κε Prths. Για μαζευτείτε!
Το χειρότερο είναι πως γρήγορα η σχέση γίνεται συγκρουσιακή. Και οι δύο πλευρές βγάζουμε βία: δοκιμάζουμε να πάμε τα πράγματα εκεί που θέλουμε, καθοδηγούμε, πιέζουμε, επιβάλουμε. Βάζουμε όρια. Αντιμετωπίζουμε συνοριακά επισόδια. Πόλεμος...
Οι ερωτικές σχέσεις είναι ίσως πεδίο ισορροπίας αλλά όχι πεδίο σύγκρουσης. Αυτό δεν μπορώ να το επιτρέπω στον εαυτό μου. Καιρός να τα βάλω σε τάξη. Να δουλέψω την ειρήνη μέσα μου. Και βλέπουμε...

(ξανά) Za'atar: τομάτε λιαστέ, εμπλουτισμένε

Σε μια στιγμή αναπόλησης, θυμήθηκα κάτι μυστήριες πρωτοβουλίες που ανέπτυξα όταν έχω κέφια. Σκέφτομαι: "Ιστολόγιο είναι - ότι θέμε λέμε. Shoot". Οπότε: take cover!
Για σκοτεινούς και ανεπιβεβαίωτους λόγους, θεώρησα πως το za'atar (παλαιότερη ανάρτηση) αρωματίζει ωραία τις λιαστές τομάτες.
Τα βασικά υλικά είναι οι λιαστές ντομάτες και ελαιόλαδο, όσο χρειάζεται για να αντικαταστήσει τον αέρα ανάμεσα στις (συμπιεσμένες) ντομάτες. Για ένα δοχείο του ενός λίτρου, θα χρειασθούν περίπου 1/2 κιλό ντομάτες και 1/3 του λίτρου ελαιαόλαδο.
Είναι καλό οι ντομάτες να περάσου τη νύχτα στο νερό (το κολύμπι τους αρέσει πολύ, εξάλλου :). Το πρωί τις στραγγίζουμε καλά και αρχίζουμε να τις τοποθετούμε σε στρώσεις στο δοχείο της αρεσκείας μας. Ανάμεσα σε κάθε στρώση, μπορεί κανείς να βάλει "καρύκευμα" όπως, ενδεικτικά:
αγγούρι, σε ψιλές-ψιλές φέτες
- φρέσκο ή ξηρό κρεμμύδι, ομοίως
- κάπαρη (προσθέτει άρωμα)
- καφτερή πιπερίτσα (δια ριψοκινδύνους πυροφάγους)
Και φυσικά: ζά'αταρ! Δένει τέλεια με το ελαιόλαδο (είναι, άλλωστε, ο παραδοσιακός φυσικός του φίλος) και δίνει ένα όμορφο άρωμα στις ντομάτες.
Στη συνέχεια, συμπληρώνουμε ελαιόλαδο. Σιγά-σιγά - να διώξει τον αέρα και να αγκαλιάσει όλό το περιεχόμενο του δοχείου. Η απομάκρυνση του αέρα επιταχύνεται ζεσταίνοντας το δοχείο και πιέζοντας ή ανακινώντας ελαφρά τις ντομάτες και το καρύκευμα. Λίγες μέρες αρκούν για να "ωριμάσει" το μίγμα. Οι λιαστές ντομάτες (μαζί με το λάδι τους) προσθέτουν μια νοστιμότατη και αρωματική νότα σε λαχανικά, ομελέτες, ψωμί κλπ. κλπ...

A light from the shadows

Είναι κάτι κρύες βραδιές... Απόψε διάβαζα κουβέντες στον Ιστό. Ζεστάθηκα μ' αυτά που έγραψαν - ας είναι καλά - τρεις κοπέλες. Μελαγχολική διάθεση. Αλλά και τί ωραίο άρωμα! Μου ήρθε στο νου το ποίημα του J.R.R. Tolkien. Αφιερωμένο.

ALL THAT IS GOLD DOES NOT GLITTER
All that is gold does not glitter,
Not all those who wander are lost;
The old that is strong does not wither,
Deep roots are not reached by the frost.
From the ashes a fire shall be woken,
A light from the shadows shall spring;
Renewed shall be blade that was broken,
The crownless again shall be king.

Τί να μην ρωτήσω, Κύριε Gödel;

"Ο άνθρωπος στο χωρισμό φαίνεται", λένε. Σωστή κουβέντα. Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά στοιχεία είναι η αναζήτηση του "γιατί". Όταν ζητάω από τον άλλο να εξηγήσει γιατί χωρίσαμε: ¨πες τη γνώμη σου, δώσε την αποψή σου".

Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις.

α) Για να ξέρω πώς συμπεριφέρονται, με μια επιφανειακή έννοια:  τί θα κάνω ή θα αποφύγω σε επόμενη σχέση. Είναι εγωϊστικό: ουσιαστικά αδιαφορώ για τον άλλο και θέλω να αποσπάσω ατομικό όφελος - όχι να επενδύσω στη σχέση. Είναι και άνόητο διότι κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του: πιθανότατα η επόμενη σχέση θάναι κάτι τελείως διαφορετικό. Σε κάθε περίπτωση, ο άλλος δεν οφείλει να εξηγήσει τίποτα.

β) Γιατί όντως δεν είμαι σίγουρος, έχω θολώσει. Ζητάω να ακούσω την άποψη του άλλου για να σχηματίσω γνώμη. Επιπόλαιο: κάτσε, σκέψου, και μετά μίλα. Επίσης ανόητο: τί θα γίνει μετά; θα καταλήξω να αποφασίσω με τη συμβουλή του άλλου. Πόσο "δική μου" είναι αυτή η απόφαση;

γ) Γιατί έχω κάνει κάτι ανέντιμο και δεν ξέρω κατά πόσο το γνωρίζει άλλος. Ψαρεύω στα τυφλά. Ανησυχώ πόσα ξέρει για μένα και, πιθανά κρίνοντας από τον ίδιο το χαρακτήρα μου, φοβάμαι πως ίσως με εκθέσει σε τρίτους, με εκδικηθεί.

Η μόνη ντόμπρα περίπτωση: να έχεις μετανοιώσει - στ' αλήθεια.  Και πάλι, τότε δεν ρωτάς. Λές "λυπάμαι, κατάλαβα, έφταιξα σ' αυτό κι' αυτό, διότι..." Και αν θέλεις: "θα τ' αλλάξω, θέλεις να μ' εμπιστευθείς και να δοκιμάσουμε πάλι μαζί;"

This too shall pass

I crossed with a lady-rabbit some time ago. She told me the tale of a kind King (no less than king Solomon, according to Jewish tale), wholeheartedly devoted to the happiness of his people. To rule rightly, the king felt he needed above all to keep a composed mind in every situation.
He ordered his master goldsmiths to make him a precious ring he was to wear at all times. Once the ring  delivered, he chartered the land's wisest mystics to devise an inscription for it: a script that would encourage him in harsh times and inspire humility when prosperous. The congress of sages sat for years and years. At long last, they produced a simple four-word motto: "This too shall pass".
A beggar myself, maybe this is as much as i keep of the lady-rabbit. More than just sharing this story, she exemplified it by leaping in and out of my life. Should you linger on the churchyard after mess on a sunny Sunday, you may notice the prints of her tender feet still on my heart.
Indeed, then: this too shall pass.

Aux armes!

I see a dark sail on the horizon
set under a black cloud that hides the sun.
Bring me my broadsword and clear understanding.
Bring me my cross of gold as a talisman.

Jethro Tull, Broadsword

Za'atar

Εθίστηκα στο za'atar την πρώτη φορά που πήγα στη Μέση Ανατολή - εδώ και μια δεκαετία σχεδόν. Όπως και πολλά αυτών των Τόπων, με δένει με τα παιδικά μου: φέτα ψωμί με ρίγανη και λάδι, και στο δρόμο...
Τα τελευταία 2-3 χρόνια χρησιμοποιούσα στο σπίτι ζάταρ από το Χαλέπι (Aleppo) - είναι λένε το καλύτερο. Πρόσφατα το απόθεμα τέλειωσε και, σε μια κίνηση απελπισίας, δοκίμασα να φτιάξω τη δική μου εκδοχή. Παραθέτω τη συνταγη - δοκιμαστε με ευθύνη σας.

ΥΛΙΚΑ (σε μέρη)
5 θρούμπι
4 θυμάρι
2 ρίγανη
1 ματζουράνα (προαιρετικά, για λεπτότερο άρωμα)
1 κύμινο
1 αλάτι θαλασσινό
2 σουσάμι
1/2 πάπρικα (προαιρετικά, για πικάντικη γεύση)

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Τρίβουμε μαζί το θρούμπι, το θυμάρι, το κύμινο και το αλάτι (και τα προαιρετικά). Ψιλό-ψιλό, στο γουδί ή τον κόφτη. Καβουρδίζουμε το σουσάμι αναδεύοντας σποραδικά σε ένα σκεπασμένο τηγάνι, ώσπου να μαυρίσουν αρκετοί από τους σπόρους. Το ανακατεύουμε στο πρώτο μίγμα.

ΣΑΒΒΑΤΟ
Το ζάταρ πάει ως καρύκευμα πάνω σε φρέσκα λαχανικά (ντομάτα, αγγούρι, μαρούλι, ελιές). Επίσης και σε βραστή πατάτα ή αυγό. Από πάνω ελαιόλαδο, πλούσια. Και σε ψωμί, ή πίττα αραβική, ή...

Ex carcere

Μαρμαρωμένοι θα σταθούν
Οι ρήτορες κι'οι λωποδύτες
Ζητιάνοι, εταίρες και προφήτες
Μαρμαρωμένοι θα σταθούν.

Χθες το απόγευμα συναντηθήκαμε μ' ένα φίλο που πρόσφατα βγήκε απ'τις αγροτικές φυλακές. Θυμηθήκαμε διάφορα. Μοιραία, η κουβέντα ήρθε και στα παλιά: τη δίκη. Ζόρικη υπόθεση...
Η πολιτική αγωγή ήταν αριστούχοι της Νομικής - ένας κι' ένας. "Έκανε ζημια σε τέτοιον καλό άνθρωπο", είπανε. "Χρυσό παιδί και το σακάτεψε" - και δώστου ν' αραδιάζουν τέτοια στο Δικαστήριο.
Τί να κάνει και η υπεράσπιση, αφού είδε τα σκούρα επικαλέσθηκε "έγκλημα πάθους". Μέχρι εκεί έπαιρνε - δεν τρώνε δα και κουτόχορτο οι δικαστές.  Πρωτόδικα του τη ρίξανε γερή.
Τυχερός ο φίλος μου. Επεσε στον καλό Εφέτη. "Αφού ο δράστης είναι ο ίδιος και το θύμα!", είπε. Κι' έκοψε τα ισόβια.

Λόγος αληθείας

Πολλές φορές είναι καλύτερα να μην μιλάμε.

Πρέπει να μιλάω, να λέω "την αλήθεια"; Ναι - αλλά ποιά αλήθεια, με ποιόν τρόπο, πότε, σε ποιόν; Κάποιοι μου λεν "πρέπει να λέμε πάντα τα πράγματα όπως είναι και όπως τα νιώθουμε" ή, ακόμη, "ο περιορισμός της έκφρασης είναι υποταγή, κοινωνική σύμβαση, ανελευθερία".
Δεν το πιστεύω. Κοινωνική και προσωπική ευθύνη- ναι. Όχι όμως σύμβαση. Είναι αντίληψη και χρήση της (υπερ-) δύναμης του λόγου. Ο λόγος είναι εργαλείο στην υπηρεσία μας. Μπορεί να τραυματίσει ή να ανακουφίσει. Όπως και το σώμα, η δυναμή, οι σκέψεις, τα συναισθήματα. Δεν τα διαθέτουμε σε όλους με τον ίδιο τρόπο.

Έχω πολλές αλήθειες.

1. Η αλήθεια μου. Ότι λέω προέρχεται από τον εαυτό μου - διαβάζω κεφάλαια από την ιστορία όπως την έγραψα ο ίδιος: όπως ταιριάζει στον εσωτερικό μου κόσμο. Ας πούμε ότι έκανα 5 χρόνια κάτεργο για βιασμό (15 έκανα, αλλά τεσπάν). Μπορώ να πω: "χρήσιμη εμπειρία, έμαθα πολλά, διδάχθηκα..." Είναι αλήθεια; Είναι. Μπορώ να πω "μ' αγάπαγε με τον τρόπο της" - αλήθεια κι'αυτό. Αλλά όσα και να πω, ποτέ δεν είναι όλη η αλήθεια. Είναι κι' άλλα πολλά - πού να σας τα λέω τώρα...

2. Η αλήθεια του συνομιλητή. Θα δει τα λόγια μου με το δικό του πρίσμα - μπορεί παραμορφωμένα, άνισα, αλλιώτικα. Ίσως πληγωθεί, ίσως ξυπνήσουν παλιοί πόνοι μέσα του, ίσως θρέψουν ένα από τα θηρία που κουβαλάει. Επέζησε από ναυάγιο; Να του αναλύσω τον πίνακα του Géricault για να μάθει πόσα ξέρω για τις καλές τέχνες (την τύφλα μου, δηλαδή). Σ' άλλη περίπτωση πάλι ίσως πιαστεί από μια κουβέντα και χτίσει όνειρα, "περπατήσει μόνος του το έργο".  Έχει και αυτός ανάγκη να γράψει την ιστορία του - όσο κι'εγώ.

3.  Η αλήθεια της σχέσης. Ο λόγος είναι επικοινωνία. Χτίζει ή καταστρέφει την ανθρώπινη σχέση. Τη διαμορφώνει. Ας πούμε, ο διπλανός μου στη στάση στέκεται απρόσεκτα και κινδυνεύει. Τί να του πώ; "Αγαπητέ, σας ενημερώνω ότι το λεωφορείο της γραμμής 415, βάρους 8,2 τόννων με οδηγό τον κο τάδε και 28 επιβάτες προσεγγίζει με ταχύτητα 23,7 χιλιομέτρων ανά ώρα σε τροχιά που δίνει πιθανότητα 98% να συνθλίψει το δεξιό πόδι σας". Αλήθεια; Ναι. Το λέω; Όχι. Τον βουτάω τσουβαλιαστό και τον τραβάω σε ασφάλεια ("επ!"), αν μπορώ. Στην πρώτη περίπτωση είμαι κόπανος - στη δεύτερη με κερνάει τσιγάρο. Έτσι πάει. Δεν λέμε τα ίδια παντού. Στο πλαίσιο ποιάς σχέσης μιλάμε; με το Θεό που πιστεύουμε, το φίλο που μας συμβουλεύει, τον ετοιμοθάνατο που ξεπροβοδίζουμε, το γιατρό μας, το σύντροφο με τον οποίο εδραιώνουμε αμοιβαία εμπιστοσύνη; Εξαρτάται, σας λέω - εξαρτάται.

Πάνω απ' όλα, ο λόγος είναι ατελής. Αυτό που ο άνθρωπος διαθέτει είναι λόγος - όχι Ο Λόγος. Αυτός ήταν "εν αρχή" - πάει. Τα λόγια μου εξωτερικεύουν το νου μου. Φορές-φορές νομίζω πως τα κατάλαβα όλα (μα όλα) με το μυαλό μου. Μετά τρώω μια ήττα και ισιώνω - τα πράγματα, παραδέχομαι, είναι κι' έτσι αλλά είναι κι' αλλιώς. Με μαλώνω... Πως μού' ρθε να θεωρήσω ότι όλο το Σύμπαν χωράει στο κεφάλι μου; Έπαρση. Ύβρις.

Θάθελα ο λόγος μου να πλησιάζει το χρηστό λόγο. Να υπηρετεί τη σχέση μου με τον κόσμο. Να θυμάμαι ότι η "αλήθεια μου" δεν είναι η μόνη, η απόλυτη, η αιώνια.  Να μάθω να υπολογίζω τον άλλο και τα συναισθήματά του: οτι στο κάτω-κάτω απευθύνομαι σε άνθρωπο. Να νοιάζομαι. Να αξιωθώ να προσέχω τη σχέση με τον άλλο, να την τιμώ.

Αισθάνομαι πως μια είναι η απάντηση. Μια η οδός. Με αγάπη - όσο μπορώ.

Om (ημέρα)

ημέρα...

Μυστήριο.
Η χάρις - αιώνια, απέραντη, τέλεια - μου δόθηκε και πάλι. Ή μάλλον: μου φανερώθηκε στιγμιαία. Μια υπόμνηση, ένα άγγιγμα, μια ακτίδα. Τί φωτίζει;
Μυστήριο.

Om (νύχτα)

νύχτα...
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः

Εσύ που αναζητάς,
άκου τον πραγματικό καϋμό της καρδιάς σου -
Μην κοιμάσαι!
Δώσε μια νύχτα της ζωής σου στην αγρύπνια -
Μην κοιμάσαι!

Jelalaldin Rumi, Divan e Shams e Tabriz

Malas noticias

Τα νέα δεν είναι καλά.
Απόψε μίλησα με τον αδελφό μου στο τηλέφωνο. Είπε πως μια στατιστική πριν 5 χρόνια έβγαζε 2 κύριους λόγους τριβής και χωρισμού στα ζευγάρια (σε γάμο ή σχέση): δεν τα πηγαίναν καλά ερωτικά - και δεν πρόσεχαν τα συναισθήματα αλλήλων.
Μέχρι εκεί καλά. Εκεί έχω μείνει: wake me up when September ends. Πρώτα απ'όλα, νομίζω αυτά πηγαίνουν (όταν πάνε) μαζί. Όσο προσέχεις τα συναισθήματα του άλλου, ο έρωτας γίνεται πιο ουσιαστικός. Εξάλλου, γι'αυτό δε μ'αρέσει ο όρος 'κάνουμε sex' - θάθελα να 'κάνουμε έρωτα'. Έτσι , όταν η μέριμνα για τον εσωτερικό κόσμο του άλλου λείπει, η ερωτική ζωή ατονεί. Τότε (και τώρα - νόμιζα) το πρόβλημα προέρχεται από τον ατομισμό (εγωϊσμό, αν θέλετε), τον οποίο η κοινωνία μας προάγει. Ταυτόχρονα, κλείνει μια πύλη για την αγάπη, την ανέλιξη. 
Η τωρινή στατιστική λέει πως τα ζευγάρια χωρίζουν για οικονομικές διαφορές - να μοιράζονται δίκαια τα βάρη και οι απολαύσεις.
Προσπαθήσαμε, με τον αδελφό μου, να το εξηγήσουμε. Δε βγαίνει σε καλό. Νάτα μας:
1. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για τις υλικές απολαύσεις που προέρχονται από έξω από το ζευγάρι - αυτές είναι που κοστίζουν σε χρήμα. Είμαστε μαζί (ok, που λένε τα κορίτσια) όμως βασικά χαιρόμαστε τα ταξίδια, τις εξόδους, την καλοπέραση, τα gadgets, το sex. Οι άλλες - οι χαρές της ανακάλυψης του άλλου ανθρώπου - έχουν περάσει στα αζήτητα.
2. Η οικονομική κρίση έχει συμπιέσει τα διαθέσιμα. Έτσι, το πρόβλημα της κατανομής πόρων/απόλαυσης μεταξύ των εταίρων παίρνει προτεραιότητα. Ποιός πληρώνει και ποιός απολαμβάνει -  voilà la question. Για να απαντάει σε κάθε στιγμή, το ζευγάρι κρατάει τεφτέρια - γίνονται λογαριασμοί: it's only business - nothing personal. 
3. Ειδικά για τις γυναίκες: χάος στο χασάπικο. Δέχονται σκληρότερη πίεση να προσκυνήσουν τον καταναλωτισμό, χρειάζονται περισσότερη δουλειά για να βγάλουν λεφτά. Και από πάνω μια κοινωνία να τις διδάσκει  "πουλάς κρέας - κοίτα να πιάσεις καλή τιμή" (όσο προλαβαίνεις).
Για το νεκροταφείο ρομαντικών, πάμε καλά παρακαλώ;

Panem doloris

ανοίξαντός Σου την χείρα, τα σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος, αποστρέψαντος δε Σου το πρόσωπον ταραχθήσονται (ΨΔ ργ')

Κύριε, σ' ευχαριστώ που ακόμα με ακούς.
Κατάλαβα τόσα  σφάλματα που έκανα - και τρέμω όταν σκέφτομαι αυτά που δεν έχω ακόμα δει.  Σε άφησα, Σε πρόδωσα, Σε πολέμησα. Συντάχθηκα με το Σκοτάδι για να ικανοποιήσω το "εγώ" μου, παραδόθηκα στον εγωϊσμό μου. Έγινα τέρας, ένα τυφλό άψυχο θηρίο - άδειο και βίαιο. Οργή, εκδίκηση,  πάθος με ορίζουν. Υπηρέτησα ένα εγωϊκό κατασκεύασμα: να αποδείξω ότι είμαι δυνατός, ικανός, ελκυστικός, επαρκής. Να δείξω στον κόσμο - να καυχηθώ - ότι έχω δυνάμεις, οτι "μπορώ", οτι "μετράω".
Ο εγωϊσμός μου γέννησε πάθος - άσβεστο και αδηφάγο. Τρελλός από τον πόνο και το φόβο της αποτυχίας, δημιούργησα και άλλο πόνο μέσα μου και γύρω μου. Υποδουλώθηκα. Αφέθηκα. Μίκρυνα.
Λέρωσα τον εαυτό μου - το πλάσμα Σου, Αγαπημένε - το διέστρεψα και το ταπείνωσα. Ξόδεψα φως για να βαθαίνω το σκοτάδι.  Με ακύρωσα. Τώρα νιώθω ανάξιος να είμαι στα  χέρια Σου.
Κύριε, ντρέπομαι. Κύριε, δεν έχω θάρρος να Σου ζητήσω πια τίποτα. Ούτε και δύναμη να μη θρηνώ.

Nisi Dominus

Κάτι έγινε. Ξανά. Πόνος. Μια σχέση με δραματική εξέλιξη. Πάλι, αναρρωτιέμαι: οι άνθρωποι δείχνουμε έναν εαυτό και έχουμε μέσα τους έναν  άλλο, μια βαθύτερη "ουσία"; Πώς βρίσκεται αυτή η "ουσία'"; Έχω το δικαίωμα να προσπαθώ να ανακαλύψω την ουσία των άλλων - και τί ακριβώς ψάχνω να βρω; Μήπως έτσι γίνομαι κριτής και δικαστής;
Αισθάνομαι πως σίγουρα πρέπει να ανακαλύψω τη δική μου ουσία, τον εαυτό μου. Να ενωθώ μαζί του - να γίνω ένας, στ'αλήθεια. Να μ'αγαπήσω. Αυτό το νιώθω βαθιά - είναι ανάγκη. Και σ'αυτό δεν πάω καλά. Το ξέρω: έχω πολύ, πολύ,  πολύ δρόμο...
Όμως γιατί να ψάχνω κάτι στον άλλο; Μήπως η ανακάλυψη του εαυτού μου περνάει από την εξέταση της ουσίας εκείνου; Ίσως - αλλά η ανακάλυψη μέσα από τη συναναστροφή είναι ενεργητική. Δεν υπάρχει παρατήρηση χωρίς δράση. Κάτι σαν την αρχή του Heisenberg. Το ψάξιμο είναι πράξη. Έχει επιπτώσεις, άρα έχει όρια. Ποιά είναι τα όρια;   Ποιό δίκαιο τα περιχαρακώνει; Κάνω κάτι για να γνωρίσω τον άλλο, και η πράξη μου γυρίζει πίσω και με χτυπάει. Μέσα, στο βάθος μου.
Δεν υπάρχει απάντηση με λόγια, με τη σκέψη - το νιώθω. Η αγάπη είναι η μόνη λύση. Αν αξιωθώ να κινούμαι από αγάπη, μέσα στην αγάπη, τα όρια μπαίνουν μόνα τους. Οι πράξεις γίνονται απλές. Φυσικές. Ουσιαστικές. Και οι σκέψεις το ίδιο. Χωρίς "εγώ". Αμήν
Nisi Dominus: Cum dederit dilectus suis somnum
(A. Vivaldi, 1720?, Ch. Hogwood / J. Bowman 1976)

Γράμμα σε μιαν άγνωστη

Απόψε χρειάζομαι να μιλήσω με μιαν άγνωστη. Να ζητήσω συγνώμη. Να τα πω στον εαυτό μου. Αυτά - όσα κατάλαβα. Ιδού λοιπόν: Brief zu un unbekannt.

1. Δεν ήμουν αληθινός. Τίμιος. Με τον εαυτό μου και με σένα. Συμφώνησα να σχετιστώ μαζί σου ερωτικά ενώ ήξερα οτι είσαι ήδη σε μια σχέση με άλλον άνδρα. Έτσι ξεκίνησα με ερωτηματικά για τη φύση και την πορεία της σχέσης μας - και το δέχτηκα. Μέσα μου σκεφτόμουν πότε θά έρθει η σειρά μου, πότε θα βρεθούμε σε κρίση και θα κάνεις τα ίδια. Πώς εννοείς τη "σχέση", σκεφτόμουν - τί θεωρείς σωστό ή λάθος; Δεν ήμουν ακέραιος, από την αρχή. Αφέθηκα στην εγωϊκή έπαρση (λαχτάρα; πόθος; ανάγκη επιβεβαίωσης;) οτι φέρθηκες ανέντιμα για "πρώτη και μοναδική φορά", παρασυρμένη από την ερωτική ορμή σου για μένα.
Ίσως αρχικά είχα το ελαφρυντικό ότι άφηνα μια ευκαιρία: να δείξεις αλλιώς, να διαψεύσεις τις επιφυλάξεις μου. Όμως αυτό δεν έγινε ποτέ - αντίθετα, έμαθα από σένα παραστρατήματα και ανειλικρίνειες, παλιές και πρόσφατες, που αποτελείωσαν την εμπιστοσύνη μου. Πρόβαλες και εξωράϊζες συνεχώς το παρελθόν - τους πολυάριθμους εραστές με τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους. Ήθελες να διατηρήσεις επαφές με το περιβάλλον του ως πρόσφατα "συντρόφου" σου - αισθάνθηκα οτι δεν επένδυεις στη σχέση μας ούτε την προάγεις γύρω μας και (κυρίως) μπροστά. Ότι δεν "μας" εκπροσωπεις.
Σ' άφηνα να μιλάς για αφοσίωση, ένωση, φως - ενώ έβλεπα να πυκνώνει γύρω μας το σκοτάδι. Αδράνησα, και μας άφησα να κυλήσουμε μαζί στο φόβο.

2. Δεν ήμουν θαρραλέος. Άσκησες απρόκλητα βία πάνω μου και τραυμάτισες τη σχέση μας. Μου επέβαλες τις σοβαρές συνέπειες των δικών σου αποφάσεων - χωρίς τη συγκαταθεσή μου. Με παραπλάνησες με ψέμματα και τα επαναλάμβανες για καιρό, με δικαιολογία "να αποφύγεις τη ντροπή". Σε είδα τότε σαν ερωτηματικό αντί για στήριγμα - η εμπιστοσύνη μου κλονίστηκε βαθειά. Τι θα γίνει αύριο, αναρωτήθηκα, όταν θα χρειασθεί να πάρεις σοβαρές αποφάσεις, να αναλάβεις ευθύνες; Τι θα αλλάξει; Πόσοι και πόσο θα πονέσουν από την αδιαφορία σου; Και ποιά από τα λόγια σου είναι αληθινά και ποιά υποκριτικά;
Θα μπορούσα να δικαιολογηθώ, αρχικά, με το πρόσχημα της αφοσίωσης - να σταθώ πλάι στον άνθρωπό μου. Όμως συνέχισες να πλήτεις τη σχέση μας: μού 'δειχνες ξανά και ξανά την προσήλωσή σου σε εγωϊκά φαντάσματα: να δικαιολογήσεις το μακροσκελές ερωτικό ιστορικό σου, να παρουσιάζεσαι "εντάξει" και ευχάριστη στους πάντες, να βρείς "κάποιον" (λες και εγώ έγινα "ο κανένας") να σου δώσει γάμο και παιδίά. Σε είδα να σκοτώνεις το "εμείς" για να θρέψεις το "εγώ" σου και δε μίλησα. Να επικαλείσαι το δίκαιο, την αγάπη και την ελευθερία - και να τα εξευτελίζεις προκλητικά μπροστά μου. Να περνάς τα όρια. Και δεν σε αντιμετώπισα.

3. Δεν ήμουν υπομονετικός. Δεν αφέθηκα στο βηματισμό του σύμπαντος. Σε πίεσα. Σε έφερνα προ τετελεσμένων - ίσως υπέθαλπα το δίλημμα είτε να διακόψουμε είτε να έρθεις πιο κοντά μου. Σου στέρησα τη φυσική σου ροή, την ελευθερία να διαλέξεις το ρυθμό σου. Σε ερωτεύθηκα παράφορα: σε ήθελα κοντά μου, κτητικά, με όλες μου τις δυνάμεις. Δεν μπορούσες και δεν ήθελες να με ακολουθήσεις σ' αυτήν την τροχιά και το έβλεπα. Δεν είχες καμμιά υποχρέωση, εξ' άλλου. Αντίθετα, εγώ όφειλα να σου δίνω χώρο και χρόνο να νιώσεις, να σκεφθείς, να εκδηλωθείς, να σταθεροποιηθείς - να τα βρεις με τον εαυτό σου. Έκλεβα την ευκαιρία να τα δεις με την ησυχία σου, στον καιρό σου. Και να δω κι' εγώ καθαρότερα.

4. Δεν ήμουν μετρημένος . Άφησα το θυμό μου να σωρεύεται, ενώ διαισθανόμουν πως ο μαζεμένος πόνος μου θα φέρει έκρηξη. Παραδόθηκα στην εγωϊκή μου οργή. Και, όντως, φέρθηκα βίαια: σε πλήγωσα, σε ταπείνωσα, σε λόγχισα με τρόπο απαράδεκτο. Έδωσα πρώτος ανοιχτή διέξοδο στη σωρευμένη βία μεταξύ μας. Δεν υπήρχε ανάγκη γι'αυτό. Είμαστε ελέυθεροι: οι επιλογές μας ανήκουν - όπως και οι επιπτώσεις τους. Πολύ περισότερο: δική μου η ευθύνη να προλάβω το θυμό μου, δική μου αμαρτία να τον αφήσω να ξεσπάσει.

5. Δεν ήμουν αποφασιστικός - θόλωνα. Οι διαφορές μας δεν μπορούσαν να λυθούν με συζήτηση. Δεν υπήρχε πια εμπιστοσύνη: το έβλεπα και το έβλεπες. Τα λόγια δε βοηθούσαν διότι η βάση (ο σεβασμός, η αποδοχή, η εκτίμηση) έλειπε. Η σχέση μας έγινε μια σύγκρουση μεταξύ των "εγώ". Κάθε στιγμή, κάθε κίνηση προσέθετε νέα στρώματα πόνου. Ανέβαλα την απόφαση να διακόψουμε. Παρέλυσα, δεν μ'  άκουγα, δεν μ' ένιωθα. Χώριζα από τον εαυτό μου αντί να χωρίσω από σένα. Και το ανέχθηκα.

6. Πάνω απ'όλα, δεν ήμουν διαυγής. Παρέβλεπα το προφανές: η μεταξύ μας έλξη, το ερωτικό πάθος μας ανακούφιζε πληγές και μπάλωνε κενά. Η σχέση μας έγινε "συνεργείο επισκευών". Καθένας μας μάζευε δυνάμεις - για να διεκδικήσει αυτά που η ζωή του στέρησε και "του χρώσταγε". Δικαιολογημένο ίσως, όμως με ριζικά διαφορετικό, μεταξύ μας, ζητούμενο. Ιδιο στα λόγια (πράγμα εύκολο εξάλλου) - αταίριαστο στην πραγματικότητα, στην πράξη. Δεν είχαμε κοινούς στόχους, αρχές, αξίες για να χτίσουμε αμοιβαίο σεβασμό, ευασθησία, υπευθυνότητα, εκτίμηση, αγάπη. Δεν υπήρχε αληθινό "μαζί". Τό αισθανόμουν αλλά μου το έκρυβα.

Χαμένη άγνωστη, αυτά κατάλαβα, σ' αυτά έσφαλα, γι' αυτά ζητώ συγνώμη.