Sea of tears

Twenty million people are left homeless and six million face imminent starvation, with little or no locally produced food available for at least the next two years.The sixth most populous country in the world - with 170 million people - stuggles to recover from a flood that literally submerged one-third of the nation under water, while, in a cruel twist of fate, leaving many without fresh drinking water.
International news, July 2010

First we were poor but had honour. Now we are beggars and have no shame.
Anonymous Pakistani family man, Aug. 2010

Οι πλημμύρες στο Πακιστάν ρήμαξαν μια έκταση του μεγέθους της Ιταλίας. Χιλιάδες χάθηκαν και σχεδόν 20 εκατομμύρια άνθρωποι απειλούνται από κακουχίες, ασιτία, επιδημίες, κοινωνικη διάλυση. Από το δέος και το φόβο - τους φονιάδες της ψυχής.
Εδώ μαίνεται ο πραγματικός "πόλεμος κατά της τρομοκρατίας": της απόλυτης, της κυνικής, της ολοκληρωτικής. Της βίας που σκοτώνει με τον τρόμο και την αδιαφορία. Με τη διαγραφή. Με την άρνηση της αξιοπρέπειας και τη στέρηση του ανθρώπινου (αυτο)σεβασμού.
Πόσο μας κοστίζει να αναγνώρισουμε οτι αυτοί οι μακρινοί και μαυριδεροί ξεσπιτωμένοι είναι άνθρωποι - σαν εμάς; Κι'όμως: η πικρή αλήθεια είναι οτι συχνά (επιλέγουμε να) αγνοούμε την ύπαρξή τους. Στην προηγμένη, πολιτισμένη και βολεμένη κοινωνία μας περισσεύουν. Το "παγκοσμιοποιημένο" χωρίο μας δεν τους χωράει.
Εκείνοι όμως μας χωράνε. Και - ας μην μας παραξενέψει - ίσως, κάπου-κάπου προσεύχονται για μάς. Όπως ο Nusrat Fateh Ali Khan σ'αυτόν τον απογειωτικό αυτοσχεδιασμό qawwali.

Καπνιζόντων: Aeolian spirits

Απόγευμα, πριν λίγο καιρό, μετασταθμεύοντας σε δρόμους υπόγειους, είπα να πιώ έναν καφέ (με τσιγάρο, εννοείται) στο Μοναστηράκι. Αρχικά, κάθησα πλάι σε μια παρεα ξένων, αλλά τα βλέμματά τους μού έδωσαν να καταλάβω οτι ο καπνός ενοχλεί και άλλαξα θέση - απομακρύνθηκα.
Η νέα θέση μ'έφερε φάτσα-κάρτα με το χαμόγελο του Στρατή. Μελαχροινός, δεμένος και μάτι διψασμένο για παρέα. Καβούρια είχε η καρέκλα του: στριφογυρνούσε, κοίταζε, απηύθυνε το λόγο στο προσωπικό του καφενείου, το αφεντικό, τους θαμώνες, τους περαστικούς που μπαινόβγαιναν.
Μπήκα στο οπτικό του πεδίο. Με πέρασε μια ταχεία αξονική και με ρώτησε κάτι για το μετρό - εκείνες τις μέρες οι ώρες λειτουργίας ήταν άτακτες λόγω απεργιών. "Και πώς σ'λιέν φίλ'; Γιώργο. Α, ωραία - ιγώ'μ' ου Στρ'τής" - μύρισε Λέσβο το μαγαζί. Αιολία κι πάσης (Μεγάλης) Ελλάδος..
Κουβέντα στην κουβέντα βρεθήκαμε να ξεκαπακώνουμε (τί άλλο;) ούζα Μυτιλήνης. Και ξανά-ούζα και δώστου-τράβα συζήτηση. Περαστικός" στην Αθήνα - ο πατέρας του αρρώστησε ξαφνικά και "ευτυχώς τον μεταφέραμε γρήγορα σε νοσοκομείο εδώ". Ζόρικα τα πράγματα – οι γιατροί σκοτεινιάζουν σαν δίνουν νεα. Είναι και ο αδελφός του κοντά (μικρότερος αλλά μέγεθος ντουλάπα τρίφυλλη και σκληρός σα μαντέμι) -κάνουνε αποστολές οι δυό τους Λέσβο-Αθήνα να παραστέκονται στον πατέρα.
Κάτσαμε ως αργά. Σχολείο. Ο Στρατής παρέδινε μαθήματα από τη σοφία των απλών, καθαρών ανθρώπων. Ξεκούκκιζε τις κουβέντες σα κεχριμπαρένιες χάντρες: διάφανες και γήινες. Ο πατέρας του άντρας του παλιού καιρού: έκανε τα δικά του στα νιάτα του και μετά έδεσε και στρώθηκε να ασχοληθεί με οικογένεια. Και κορώνα του η κυρά και τα τρία τους παιδιά. Σωστός!
Το παράπονο του Στρατή είναι με τους ανθρώπους στην Αθήνα. Ακατανόητο: δεν τού μιλάνε. "Είμ' κι μαύρους-μαύρους - γύφτους!" είπε πικρογελώντας. "Να, προχθές ρώτ'σα μια κοπελιά το δρόμο κι'ούτ' μ'απάντ'σι ". Του ματώνει την καρδια αυτή η ξενιτειά, οι κλειστές φάτσες. "Στο νησί τους ξέρω όλους, μιλάω με όλους. Είμαι ο Στρατής – άνθρωπο δεν έχω βλάψει – και η οικογένειά μου όλα τα παλεύει".
Πάρτα (παπάρα!) Ν'ανοίξει η γή να με καταπιεί – τον "Αθηναίο". "Φοβούνται, στην Αθήνα", του είπα. Έτσι είναι. Μας έχει σκοτώσει ο φόβος πριν την ώρα μας. Και δεν ξέρουμε και γιατί, ρε γαμώτο. Δεν ξέρουμε τί ακριβώς ρισκάρουμε – τα χάλια μας;
Αυτά Στρατή. Αυτά και στην υγειά σου.
Κάνε τσιγάρο.

Chinese operette: Tenda di fine

Έβαλε τα δυνατά του ο γνωστός μου κι' έφτασε στο τελευταίο χειρόγραφο του κουτιού. Θέλησε να ολοκληρώσει τις σινολογικές του μελέτες πριν φύγει για διακοπές - όλα κι'όλα. Αυτό το στερνό, από άλλο χέρι: διαφορετικό γράψιμο, αλλιώτικο ύφος.

Τον ευχαρίστησα και, με την άδειά του, το αντέγραψα . Να το θυμάμαι, γιατί ξεχνάω εύκολα (είναι και το ατύχημα στην κούνια, το Alzheimer, το καντήλι που σώνεται - όλα αυτά).

Γνωρίστηκαν σε ένα τεϊοποτείο. Την είχε προσέξει καιρό πριν να συχνάζει στη γειτονιά. Από την πρώτη φορά που την αντικρυσε, τον μάγεψε: όμορφη, γεμάτη χάρη, απερίγραπτα ερωτική. Απλά υπέροχη. Όταν του μίλησε, σχεδόν παρέλυσε - αράδιασε ένα σωρό ανοησίες.
Σύντομα μετά τη γνωριμία τους ξαναβρέθηκαν "τυχαία" και μοιράστηκαν γλυκό κρασί που εξελίχθηκε σε ασυγκράτητες ερωτοτροπίες. Ούτε κατάλαβαν πότε και πώς χύθηκαν ο ένας πάνω στον άλλο - η έλξη ήταν ανεξέλεγκτη.
Στην πρώτη τους κουβέντα, όταν αντάλλάξαν τις ιστορίες τους - και λίγο πριν τα σώματά τους αγγίξουν και λυώσουν στα φιλιά και τα χάδια - τού είπε δυό πράγματα. "Είμαι σε μια σχέση" και "Α! Εσύ είσαι συντροφικός!".
Τον κάλεσε τη μεθεπόμενη το βράδυ σπίτι της. Έκαναν έρωτα και κοιμήθηκαν τυλιγμένοι. Την άλλη μέρα του είπε οτι χώρισε - και οτι αισθανεται σαν να είχε πλαγιάσει με άλογο. Εκείνος πάλι, ότι ζώο και να ήταν, πετούσε στα ουράνια.
Της ζήτησε και εγκαταστάθηκε στο σπίτι του - ήθελε να μη στερείται την παρουσία της στιγμή. Την έλεγε "το μισό μου πορτοκαλάκι". Έτσι αισθανόταν στην αγκαλιά της. Έβρισκε το ταίρι του, το "είναι" που συμπληρώνει το δικό του και κάνει το κύτταρό του να τραγουδάει.
Παραπατούσαν σχεδόν δυό βασανισμένα χρόνια. Δράμα: μπρος-πίσω, κοντρα στην κόντρα, χωρισμός και σμίξιμο, λαχτάρα και απώλεια. Όλα μαζί - αταίριαστο τανγκράμ. Και, πάνω απ'όλα, βία. Βία δική του: σκληρότητα, ταπείνωση, σαρκασμόςα, αδιαφορία, σιωπηλή και εκρηκτική οργή - μια μεθυσμένη νύχτα έφτασε να τη χτυπήσει. Βία δική της: ψέμμα, χειρισμός, υποκρισία, ενοχοποίηση, εξευτελισμός, αναίδεια, συνεχής πρόκληση. Ύφαναν ανάμεσά τους ένα μαύρο πέπλο από πόνο, δάκρυα, θλίψη, πίκρα. Σκοτάδι. Και όσες φορές προσπάθησαν να το διαπεράσουν - να βρεθούν - τσακίστηκαν πάνω του.
Ίσως ήταν αναγκαίο όλο αυτό το βάσανο για να καταλάβουν; Οι πρώτες φράσεις της ήταν προφητικές - τα είχε πει όλα. Η ίδια ήταν και συνέχισε πάντα να είναι σε μια σχέση: με το παρελθόν της, το χθές, τους διάφορους - πρόσφατους ή παλαιότερους - ερωτικούς συντρόφους της. Αυτές οι σχέσεις είναι ότι κοντινότερο έχει ζήσει στην κάλυψη των συναισθηματικών και υλικών αναγκών της - η Νιρβάνα της σε τεύχη. Κι'όχι μόνο διότι αντιμετωπίζει τις σχέσεις ως "δούναι και λαβείν"- δηλαδή έμαθε να πορεύεται με τις συνδρομές των πρώην ή επίδοξων εραστών της. Αλλά, ακόμη περισσότερο ίσως, διότι η αποδοχή που βρίσκει στις πολυάριθμες ερωτικές περιπέτειες ανακουφίζει τον πόνο από τις πληγές των παιδικών και νεανικών της χρόνων: την απόρριψη, την αποξένωση, την αδιαφορία, την ανασφάλεια. Γονείς και οικείοι την πότισαν ενοχές, επιθετικότητα και μια ασίγαστη μνησικακία για το άδικο σύμπαν και - ιδίως - τους άνδρες. Εισέπραξε το μαύρο απόσταγμα από τα δικά τους πάθη.
Και, ναι, εκείνος ήταν "συντροφικός" - εμμονικά. Προσκολλημένος σε θραύσματα από το παρελθόν του, στην εξωραϊσμένη εικόνα της συμπόρευσης των δύο που χτίζουν μαζί κοινό αύριο και μοιράζονται καλές και δύσκολες μέρες. Έψαχνε να ανακατασκευάσει μια παραδομένη (και τελικά εξαρτημένη) "συντροφικότητα". Ένα εγωϊκό φάντασμα, μιας άλλης εποχής. Όχι τυχαία: από παιδί έμαθε να μοιράζεται εκτίμηση, αναγνωριση, αποδοχή, ενθάρρυνση με το στενό του περιβάλλον: φίλους, συγγενείς, συνεργάτες. Υπερπροστατευτικοί γονείς (και κυρίως μάνα) τον δίδαξαν ένα ρομαντικό σύμπαν όπου η προσφορά είναι φυσική χαρά, όλοι έχουν τη σεβαστή τους θέση και ο άνδρας ξέρει και πράττει το σωστό. Και αυτό το σύμπαν κόσμημα και μήτρα του έχει τη γυναίκα - χαρά μαζί και εξιδανικευμένο σύμβολο.
Διαφορετικές πορείες, διαφορετικές ανάγκες, διαφορετικά ζητούμενα. Διαφορετικά και αταίριαστα. Και, αντί για αγάπη, αντάλλασαν εκβιασμό για να φέρουν ο ένας τον άλλο στα μέτρα του - να παραδώσει αυτό που τόσο επιτακτικά ζητούσε το "εγώ" καθενός. Δυό μισότυφλοι ζητιάνοι που προτείνουν ο ένας στον άλλο το βρώμικο καθρέφτη του.
Κάτω από τις συγκρούσεις και την απουσία συνενόησης υπάρχει, τελκά, μάλλον το ακριβώς αντίθετο: καταλαβαίνονται πολύ καλά. Γνωρίζουν πως η λαχτάρα να ενωθούν θα μείνει ανεκπλήρωτη - όπως ίσως και η κάλυψη των εγωϊκών προσδοκιών τους. Κι' αυτή την αλήθεια πώς να τη χωρέσουν; Και πώς να τη μοιραστούν - αφού περιέχει την ίδια της την άρνηση;

Ως αληθώς

Από Εκείνην τρυγήσαμε το σταφύλι της ζωής. Από Εκείνην γεωργήσαμε το σπόρο της αθανασίας. Για χάρη μας, έγινε διαμεσολαβήτρια κάθε ευλογίας. Δι' Εκείνης, ο Θεός έγινε άνθρωπος - και ο άνθρωπος Θεός.
Ιωάννης Δαμσκηνός. Β' Εγκώμιος λόγος της Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Χρόνια Πολλά. Η Παναγιά μαζί μας.
Η μορφή της Θεοτόκου με συγκινεί πάντα - από παιδί. Άλλωστε, πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς: η θηλυκή, η μητρική πλευρά του πνεύματος υπάρχει μέσα σε όλους μας, προαιώνια και αναλλοίωτη. Σύμβολο διαρκές της τρυφερότητας, της στοργής, της αφοσίωσης, της προσφοράς, η Μάνα του Χριστού είναι η αόρατη παρουσία που δεν θα μας αρνηθεί στη δύσκολη ώρα. Η θύμιση της δύναμής του ανθρώπου να συντρέχει και να θεραπεύει. Να ξεπερνά τις ανάγκες του μικρού του "εγώ" και να βρίσκει τον εαυτό του στο βίωμα του "εσύ" και του "εμείς".
Ίσως πάνω απ'όλα, όπως και ο Υιός της, η Υπεραγία είναι μια αλήθεια για τα όρια μας - ή μάλλον την ανυπαρξία τους. Ένας φάρος που, και στα πυκνότερα σκοτάδια του φόβου, μάς θυμίζει την απόλυτη υπεροχή της Αγάπης. Το σκοπό και το δρόμο. Το άφατο νόημα.
Η εξύμνησή της είναι αναγνώριση της Χάρης: του δώρου που γίνεται από τον άνθρωπο προς τον άνθρωπο. Άξιον εστί, λοιπόν, εδώ τραγουδισμένο από ένα αηδόνι της Χριστιανοσύνης του Λεβάντε - εκεί που χαράζει ο ήλιος και η γλύκα της Μεγαλόχαρης ζωντανεύει κάθε αυγή, για όλους τους πονεμένους κάθε πίστης.
Άξιον εστί (Soeur Marie Keyrouz)

Hiroshima lacrimosa

Μια φιλική φωνή στoν Ιστό μου υπενθύμισε τη χθεσινή θλιβερή επέτειο: το βομβαρδισμό της Hiroshima, στις 6 Αυγούστου 1945. Την πρώτη φορά που ένα πυρηνικό όπλο (τεχνολογικά καινοφανές τότε - μουσειακό παιχνίδι για τα νεώτερα δεδομένα) χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα εναντίον ανθρώπων.
Εναντίον πληθυσμού, για την ακρίβεια: σχεδόν όλα τα θύματα ήσαν άμαχοι. Kι'αυτό δεν έχει, ίσως, τόση σημασία. Στρατευμένοι ή πολίτες, άνδρες ή γυναίκες, παιδιά ή γέροι: όλοι είναι ανθρώπινες υπάρξεις. Ζωές που χάθηκαν και ζωές που καταστράφηκαν. Δρόμοι που έκλεισαν με καυτηριασμό.
Το πρόσωπο της βίας στη Hiroshima είναι αποκρουστικό. Πρώτα, για την έκταση - ή σε μια ισοδύναμη οπτική γωνία - για την ταχύτητα του φονικού. Η επίθεση εγγράφεται σ'ενα μακρύ κατάλογο από μαζικές αιφνίδιες βαρβαρότητες: τους βομβαρδισμούς, τα στρατόπεδα εξόντωσης, τις πράξεις γενοκτονίας.
Αλλά, επίσης, για το βαθμό του ολέθρου. Η έκρηξη εξόντωσε σχεδόν κάθε τί έμβιο στην περιοχή. Επέβαλε την επιστροφή στη στείρα γη - το θάνατο. Να ένα πείραμα άρνησης της ζωής, μια δοκιμή του τέλους - με "Τ" κεφαλαίο και στίξη.
Η Hiroshima φέρνει μια ταραχή στα σπλάχνα. Χρειάζεται, φαίνεται, μια κλίμακα, μια "ποιότητα" για να συγκινηθούμε. Μια κλωτσιά στο στομάχι, μήπως;
Νιώθω χρέος, ευγνωμοσύνη σ'αυτούς τους ανθρώπους. Με τον πόνο τους έστησαν ένα ορόσημο για τα μακρυνά όρια του κακού μέσα μας. Για το πού μπορεί να φτάσει το μίσος, η οργή, η έπαρση, η αδιαφορία, ο φθόνος. Πάθη δικά μου, δικά μας - όχι "κάποιων άλλων". Διότι όλα ανθρώπινα. Κι'αυτό είναι, νομίζω, το πιο τρομακτικό.
Θύματα ή θύτες, εξηνταπέντε χρόνια αργότερα, οι ελάχιστοι επιζώντες μάρτυρες του βομβαρδισμού πλησιάζουν το τέλος της φυσικής παρουσίας τους. Όταν κάποιοι ρωτήθηκαν πώς αισθάνονται, αρκετοί είπαν: "Έκανα απλά το καθήκον μου". Πιστεύω οτι σιωπηρά ή μεγαλόφωνα εννοούν επίσης "ο Θεός να μας συγχωρήσει..."
Και, ίσως βαθύτερα: "...διότι ο ίδιος δυσκολεύομαι πολύ".

Chinese operette: MièMǎ

Εργάσθηκε άοκνα στα κινέζικα χειρόγραφα ο σινομαθής γνωστός. Σέβομαι την ανάγκη του να τα μελετήσει - καλή η αρχαιοφιλολογία - αλλά τον παρακάλεσα να μην εξαντλείται.

Δε με πάει. Μα καθόλου. Ήρθε καλοκαίρι και σ'όλα τα μέτωπα έχω βαλτώσει. Πρώτα απ'όλα, ο Τσί'Ου: μουλάρωσε για τα καλά. Μ'έδιωξε απ'το σκατογραφείο και μού'δινε εξωτερικές δουλειές για πέντε ψωρο-δεκάρες. Μόλις τον πίεσα να τηρήσει τα υποσχεμένα, τις έκοψε και αυτές και με σχόλασε εντελώς. Το παλιοτόμαρο: κατάλαβε οτι αν ξεράσω αυτά που ξέρω για πάρτη του θα γίνει ρόμπα στη ΓιούΦο, το Νησί κι'όλη την πιάτσα. Και, βέβαια, ξέρει: όταν ανοίγω το στόμα μου δεν τα φυλάω. Και του αξίζει μια γερή ξεφτίλα - όλη δικιά του. Μόνο να με εκμεταλλευτεί ήθελε.
Όλα μου βγαίνουν δύσκολα. Ο ΦούΓουα δε λέει να ξεκολλήσει απ'τη ΛιούΝα και τα δικά του. Τον βολεύει να βλεπόμαστε πού-και-πού, αλλά μέχρι εκεί. Δε λέω, την τελευταία φορά τον έψαξα και, ότα ανέλυσα τις οικονομικές δυσπραγίες μου, έβγαλε και μού άφησε 300 γουάν. Προθυμοποιήθηκε και να με βοηθήσει να βρω δουλειά. Κανονίσαμε και να με πάρει μαζί εκδρομή στο βουνό, να δω το σόι της αδελφής του (καλός και γλυκός άνθρωπος κι'αυτή και όλη η οικογένεια). Αλλά ως πού μπορώ να δώσω βάση - να ακουμπήσω;
Όμως, τη μεγαλύτερη διάψευση πάλι ο ΜιέΜα μου έδωσε. Βρεθήκαμε, περάσαμε ωραία μαζί τη μεγάλη γιορτή της Άνοιξης. Τον εμπιστεύτηκα: του είπα ορισμένα πράγματα για τις παρτίδς μου με τον Τσί'Ου και το ΦούΓουα - έτσι, για να ξέρει με ποιά γυναίκα έχει να κάνει. Αναστατώθηκε - λέει - ο ξενέρωτος και έφυγε. Τί να περιμένω - τυχαία τον λένε ΜΜ;
Αργότερα ξανάρθε - τάχα οτι ενδιαφέρεται για μένα. Όμως πλάτη να σπρωξει ή χέρι στην τσέπη δεν έβαζε. Κι'από πάνω, κατάλαβα οτι με θεωρεί χυδαία: χαμένη, τσόκαρο και ψεύτρα. Δεν με εμπιστεύεται, λέει το ζώον. Θύμωσα πάρα πολύ με τον τεράστιο εγωϊσμό του - αποφάσια να τον διαγράψω. "Τί αξίζει να ζείς; Σκοτώνουν τ'άλογα όταν γεράσουν!" τού'πα. Καλα να πάθω: αφού αγάπησα τέτοιο νούμερο άχρηστο, αχάριστο και αναίσθητο - που κακό ψόφο νάχει.
Διότι εγώ ανήκω στη ζωή, προσφέρω. Και όσο αναπνέω, τρία πράγματα υπερασπίζομαι: αγάπη, δίκαιο, ελευθερία. Και αν προδώσω τις αρχές μου, να μη με λένε ΤσουΛί. Capisce?

Veritas curat: μέρες του Αυγούστου

Καλέ μου φίλε,
Ξέρω - τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Περνάς δύσκολες μέρες. Ώρες σκληρές. Καιρό τώρα βλέπεις άνθρωπο δικό σου, αγαπημένο, να σβήνει. Σταγόνα-σταγόνα, το σώμα του αδειάζει από ενέργεια. Και, ίσως ώρες-ώρες, μπαίνεις στον πειρασμό να αισθάνεσαι αποκαμωμένος, ανήμπορος, αδύναμος ή "λίγος".
Αν μου επιτρέπεις, σε παρακαλώ αυτές τις ώρες να μη διστάζεις να παίρνεις από τους ανθρώπους - όταν νιώσεις χρεία. Δίνε στους άλλους την ευκαιρία να βγάλουν, να καταθέσουν κάτι από τον εαυτό τους. Και μην ανησυχήσεις στιγμή. Το ξέρεις: η κακοήθεια, η μικρότητα, ο φθόνος δεν μπορούν να σε βλάψουν. Όπως είπες κάποτε: οφείλουμε το πάρε-δώσε μας να στιγματίζεται από την αλήθεια, για να έχει ποιότητα και ουσία.
Δες γύρω και μέσα σου την αλήθεια σου: την αγάπη μεταξύ σας. Απλά αλάζει σχήμα - δεν μικραίνει. Δες τον κόσμο που χτίσατε μαζί, με τον άνθρωπό σου, στην καρδιά σου. Στέρεος, όμορφος και πολύτιμος. Ακόμη και η αξιοπρέπεια, η αποδοχή με την οποία φεύγει είναι άλλο ένα δώρο. Και πόσα άλλα - όχι μόνο στη μνήμη σου αλλά και φυλαγμένα, να τα ανακαλύψεις με χαρά και συγκίνηση αύριο... Έχεις πολλά. Για σένα. Για να τα μοιράζεσαι. Για καλό.
Με ευχές για τον καινούργιο μήνα - πάντα,
Prths