Κλικ!

Εδώ και λίγο καιρό προσβλήθηκα από το μικρόβιο της φωτογράφίας (ή της φωτογράφισης, αν προτιμάτε). Πάντα μου άρεσε να χαζεύω φωτογραφίες (των άλλων, εννοείται) - αλλά δεν αποφάσιζα να αναμετρηθώ κατά μέτωπο με τα μυστήρια του σκοτεινού θαλάμου. Στα παιδικά μου, μού είχαν χαρίσει μια σοβιετική (τι άλλο;) ΛΟΜΟ 35mm. Μια εποχή την κουβαλούσα παντού. Κυρίως κατέγραφε την αδεξιότητά και την απροσεξία μου - στο κορμί της. Από λήψεις πάντως λίγα πράγματα, κακότεχνα και φειδωλά. Βέβαια, άλλες εποχές: χημικό φίλμ, εμφάνιση στο φωτογράφο, εκτύπωση (και πού λεφτά για τέτοια "αρχοντικά" σπορτζ). Τώρα πια, οι ερασιτεχνικές ψηφιακές μηχανές είναι όπως το λένε στις διαφημήσεις: "για όλους" - ακόμη και τον πανάσχετο (λέγε με Prths). Οπότε, βαράτε-γράφτε-σβύστε (και κλάφτε, κατά κανόνα).
Αυτή η διακοπή του χρόνου, η "στάση" (με την αρχική έννοια) την οποία σηματοδοτεί το "κλίκ", με γοητεύει. Μπαίνω σε λογής-λογής αμπελοφιλοσοφικούς προβληματισμούς. Stupebit natura! Τί σημαίνει χρόνος; Εντάξει, εντάξει - είναι και υποκειμενικός. Αλλά εν προκειμένω, ποιός είναι το υποκείμενο; Μήπως η φωτογράφηση είναι μια αρπαγή, μια υπεξαίρεση; Κάτι σαν να κλέβεις κάδρα από το μουσείο μιας άλλης διάστασης - και το θέμα των διαστάσεων του σύμπαντος έχει πάρει διαστάσεις τελευταία (ε, ναι, δεν βρίσκω καλύτερο λογοπαίγνιο). Υπάρχει τρόπος να μπούμε σ'αυτή την "άλλη διάσταση" χωρίς τεχνικά μέσα; Με τη συνείδηση; Ίσως - πάντως δεν έχουμε και τίποτα καλύτερο (ή μάλλον δεν έχουμε και τίποτα άλλο).
Άσε το έτερο θέμα: αυτή η στιγμή, η οποία κάπως αιχμαλωτίστηκε, δεν επιστρέφει. Κάθε σφραγίδα του κλείστρου επικυρώνει τη φορά του "βέλους" του χρόνου. Ότι γράφτηκε δεν ξαναγράφεται. Πάπαλα. Στ' αλήθεια, τουλάχιστον - δηλαδή χωρίς τη μεσολάβηση της λήθης (ή της παραπλάνησης, του ψέμματος).
Βέβαια, επίσης ενδιαφέρον και το παιχνίδι μεταξύ βλέμματος και εικόνας. Άλλο αυτό που βλέπει το ανθρώπινο μάτι - κι' άλλο αυτό που γράφεται στον αισθητήρα (τέως film). Όχι μόνο στο χρόνο αλλά και στο περιεχόμενο: π.χ. το μάτι μας "παίζει" ακούσια προσαρμόζοντας διαρκώς εστίαση, έκθεση και ευαισθησία - ώστε να αντιλαμβανόμαστε την όραση ως συνεχές. Δηλαδή, όταν "κόβουμε" αυτό το συνεχές με τη φωτογράφηση, αυτή η δειγματοληψία γίνεται ενιαία: το "αλλιώς" στο χρόνο και στο χώρο πάνε χέρι-χέρι (παρακαλώ, εδώ μια στάση για να αποταθεί ο αρμόζων φόρος τιμής στους Chapman και Kolmogorov).
Κυρίως, όμως, με συναρπάζει ο συνδιασμός κωδικοποιημένης και διασθητικής γνώσης ή επιδεξιότητας. Η φωτογραφία είναι μια "τέχνη", ένα artisanat, η οποία διδάσκεται και μαθαίνεται σιγά-σιγά. Ωριμάζει με την πρακτική, την ταπεινότητα, την ανοχή, το μόχθο. Και πάνω από όλα: την υπομονή. Αυτό λέει και ένα υπέροχο τραγούδι του Munir Bashir: θέλει υπομονή. Για τη γνώση, τη ζωή, την αγάπη. Για όλα.

Wadi'e el sabr (M. Bashir, Nouna El Hana)